Δημοσιεύουμε την επιστολή που μας έστειλε ο Γ. Π. Ιατρού:
ΧΑΜΕΝΟΙ ΝΑΙ, ΞΕΧΑΣΜΕΝΟΙ ΟΧΙ
(PERDUTI SI, DIMENTICATI NO)
.
ΧΑΜΕΝΟΙ ΝΑΙ (PERDUTI SI)
Μία απίστευτη τραγωδία συνέβη στις 11 Φεβρουαρίου του 1944 στο νησί του Πατρόκλου του δήμου Λαυρεωτικής (πρώην δήμος Κερατέας). Το ατμόπλοιο “Oria” ναυαγεί πολύ κοντά στο νησί και την παραλία του Χάρακα και 4.180 Ιταλοί στρατιώτες και αξιωματικοί αιχμάλωτοι στα αμπάρια του πλοίου πνίγονται. Ο αριθμός των θυμάτων του Oria είναι περίπου τριπλάσιος από τα θύματα του ναυαγίου του Τιτανικού.
Είναι η εποχή που η Ιταλία έχει συνθηκολογήσει και η Γερμανία έχει στραφεί εναντίον της, ενώ λίγους μήνες πριν τον Σεπτέμβρη του 1943, έχει διαπραχθεί ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα του Β’ Παγκοσμίου πολέμου η μαζική σφαγή εν ψυχρώ του Ιταλικού στρατού της Κεφαλονιάς της Μεραρχίας Ακουι από την Γερμανική ταξιαρχία Εντελβάις. Τα θύματα του “Oria” είναι αιχμάλωτοι πολέμου και η ναζιστική λογοκρισία την εποχή εκείνη, απέκρυψε το γεγονός σκεπάζοντάς το με την λήθη…
Την ιστορία του “Oria” την έχω συμπεριλάβει με ότι στοιχείο βρήκα διαθέσιμο σ’ ένα κεφάλαιο του βιβλίου μου «Η ΝΗΣΟΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΚΛΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΚΕΡΑΤΕΑΣ. Σημειώσεις από μία έρευνα» (Έκδοση Δήμου Κερατέας 2010)
Στηρίχθηκα κυρίως σ’ ένα άρθρο του Ν. Πηγαδά στο «ΕΘΝΟΣ» (9-12-2006), στο δημοσίευμα του περιοδικού ‘Explore Nature’ (τχ 10 Ιανουάριος 2009) που αναφέρεται στο Ιστορικό αρχείο με φωτογραφίες του δύτη Αριστοτέλη Ζερβούδη του Ν. Μεντόγιαννη κ.α.
Ήρθα σε επαφή με τους ανθρώπους που είχαν ασχοληθεί και το είχαν ερευνήσει, πήρα την άδειά τους, έψαξα κι εγώ άλλες πηγές επισκέφθηκα και το νησί.
Αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν σαν να βυθίστηκε και να πνίγηκε εκείνο το παγερό βράδυ του Φεβρουαρίου μια ολόκληρη πόλη 4.180 είναι ο αριθμός των θυμάτων, περίπου ίσος με τον αριθμό των ανδρών-αγοριών της σημερινής Κερατέας.
Μετά την έκδοση του βιβλίου αρκετοί ηλικιωμένοι συμπατριώτες μου που το είχαν διαβάσει, θυμήθηκαν το γεγονός λέγοντάς μάλιστα ότι αρκετοί Κερατιώτες πήγαν στα Λεγραινά και το Χάρακα παίρνοντας βαρέλια με λάδι που είχε ξεβράσει η θάλασσα από το ναυάγιο, ιδιαίτερα χρήσιμα την εποχή εκείνη.
Ο Αναπτυξιακός Σύνδεσμος Λαυρεωτικής τότε (8 δήμοι και κοινότητες) με επιστολή που έστειλε το Δεκέμβριο του 2009 και συμπεριλαμβάνω στο βιβλίο στον πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας κ.Giorgio Napolitano προτείνει σε συνεργασία με τις Ιταλικές αρχές να αναγερθεί στο Χάρακα ένα μνημείο για να θυμίζει την τραγωδία του Oria (κάτι τέτοιο έχει γίνει και στην Κεφαλονιά)
Η Ιταλική πρεσβεία στην Ελλάδα απάντησε δύο φορές στις επιστολές του δημάρχου Κερατέας Στ. Ιατρού (προέδρου του Αναπτυξιακού Συνδέσμου) για να καταλήξει τελικά στην επιστολή της 9-11-2010 όπου ευχαριστεί για το ενδιαφέρον αλλά τονίζει «από οικονομικής πλευράς δυστυχώς η παρούσα αρνητική συγκυρία δεν επιτρέπει στην δημόσια Διοίκηση να εικάσει κανένα είδος κυβερνητικής χρηματοδότησης».
ΞΕΧΑΣΜΕΝΟΙ ΟΧΙ (DIMENTICATI NO)
Παρ’ όλα αυτά το διαδίκτυο παίρνει φωτιά κυρίως από την προσπάθεια του δύτη Αριστοτέλη Ζερβούδη. Έτσι παιδιά και εγγόνια των θυμάτων από την Ιταλία ανακαλύπτουν σιγά σιγά τον Χάρακα και τον Πάτροκλο έρχονται ρίχνουν στεφάνια και λουλούδια στην μνήμη τους ή στην θάλασσα η σ’ ένα παλιοκαιρισμένο εικονοστάσι στο πάρκινγκ των σκαφών αναψυχής στην παραλία του Χάρακα – που δεν είναι βέβαιο ότι έγινε για τα θύματα. Ακόμη στην γειτονική χώρα αναπτύσσεται ένα ενδιαφέρον για το Oria, γνωρίζουμε πλέον τον κατάλογο των όλων των θυμάτων, βρίσκονται δύο επιζώντες ενώ η Ιταλική τηλεόραση (RAI) δημιουργεί ένα μικρό φιλμάκι ύστερα από μία επίσκεψή της στη περιοχή μας.
Εμείς εδώ από την μεριά μας προσπαθούμε για το μνημείο έχουμε ήδη αρκετές εξαιρετικές προτάσεις από γλύπτη της περιοχής μας, ενώ γνωρίζουμε Ιταλούς σαν τον Μικέλε Γκιραλντέλι αρχιτέκτονα από την Μπολόνια που είχε τον παππού στο Oria, σαν το ζεύγος Εντζο Σαλίνι και Πίνα Καραβέλο από την Σεραβέτσα της Λούκα (Τοσκάνη) που είχαν στο Oria τον θείο τους.
Την Κυριακή 15 Ιουλίου 2012 με πρωτοβουλία του Συνδέσμου Πνευματικής και Κοινωνικής Δραστηριότητας ‘’Χρυσή Τομή’’ οργανώνεται μια εκδρομή στο νησί του Πατρόκλου και συγχρόνως πραγματοποιείται και μια εκδήλωση ακριβώς στο σημείο του ναυαγίου με την συμμετοχή του Ιταλού καθηγητή Μεσαιωνικής Ιστορίας της Πίζας Γκιουζέπε Ντε Λούκα. Συμμετέχουν αφιλοκερδώς τέσσερα σκάφη και εξήντα άτομα μεταξύ των οποίων ο Δήμαρχος Σαρωνικού Πέτρος Φιλίππου, ο αντιδήμαρχος Σαρωνικού Μανώλης Τσαλικίδης, ο δημοτικός σύμβουλος Σαρωνικού Ανδρέας Κωνσταντέλος, ο πρώην Δήμαρχος Κερατέας Σταύρος Ιατρού, ο πρώην Δήμαρχος Λαυρίου Σταύρος Παπασταυρόπουλος, ο δημοτικός σύμβουλος Λαυρεωτικής Σωτήρης Ιατρού, ο εκπρόσωπος της ΕΔΙΑ (Ενωση Διατήρησης Ιστορικού Αρχείου) Γιώργος Λαγγουρέτος και φυσικά ο δύτης Αριστοτέλης Ζερβούδης.
Ο Ιταλός καθηγητής που κατοικεί στον Άγιο Κωνσταντίνο(Καμάριζα) και η Ελληνίδα σύζυγός του Κατερίνα Κυρανάκου μέχρι πρότινος διευθύντρια αναισθησιολόγος στο Ασκληπιείο Βούλας μετάφρασαν στα Ιταλικά το βιβλίο μου «Η ΝΗΣΟΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΚΛΟΥ» και ειδικά ότι αφορά το ναυάγιο του Oria, ήταν αυτοί που μας παρακίνησαν γι αυτή την εκδήλωση μνήμης, την οποία με ιδιαίτερη χαρά είδαν στο διαδίκτυο οι συγγενείς των θυμάτων στην Ιταλία.
Οι εκδηλώσεις μνήμης σαν κι αυτή νομίζω ότι προσφέρουν όχι τόσο στην παρουσίαση και ανάλυση ενός τέτοιου γεγονότος που είναι ακόμα ανοιχτό στην ιστορική έρευνα και έχει μια μεγάλη πολιτική και ηθική πολυπλοκότητα όσο σ’ αυτό που Γάλλος ιστορικός Ερνέστ Ρενάν αποκάλεσε «μεγάλη αλληλεγγύη» μεταξύ των λαών πόσο μάλλον λαών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που σήμερα δοκιμάζονται. Με απλά λόγια είναι μια από τις τόσες εκδηλώσεις που θέλει να θυμίσει για άλλη μια φορά ότι τέτοιες τραγωδίες δεν μπορούν να ξαναγίνουν, ούτε φυσικά πόλεμοι …
«Εκείνοι που δεν θυμούνται το παρελθόν τους είναι καταδικασμένοι να το ξαναζήσουν» είναι μια υπερτιμημένη ίσως φράση του Ζωρζ Σανταγιανά. Αλλά με τις απρόβλεπτες εξελίξεις της ζωής και της ιστορίας ποτέ δεν ξέρεις.
Η τραγωδία του Oria έχει για μένα και μια άλλη σπουδαία διάσταση. Θυμίζει –τηρουμένων των αναλογιών- τους «Πέρσες» του Αισχύλου, ο οποίος απ’ ότι γνωρίζω έγραψε για τους εχθρούς των Ελλήνων τότε δύο άλλες τραγωδίες την «Εκάβη» και τις «Φοίνισσες» .
Στους «Πέρσες» διακρίνονται δύο βασικές έννοιες που για τον αρχαίο Έλληνα αποτελούσαν αδιάσπαστη ενότητα. Η Ατις που στέλνουν οι θεοί στους ανθρώπους για να θολώσει το μυαλό τους να τους ξεγελάσει και να φτάσουν στην Υβρι στην υπέρβαση των ανθρώπινων ορίων (το όνομα του πλοίου Oria μήπως τελικά κάτι συμβολίζει;)
Και όπως το Περσικό κράτος ξεπέρασε το μέτρο και η ύβρις του Ξέρξη πραγματοποιήθηκε όταν αυτός μαστίγωσε την θάλασσα και ήρθε να κατακτήσει την Ελλάδα, έτσι και ο Φασισμός-Ναζισμός των Μουσολίνι-Χίτλερ που αιματοκύλησαν την ανθρωπότητα δεν προκάλεσαν την ύβρι, ξεπερνώντας κατά πολύ τα ανθρώπινα όρια;
Και μήπως την ύβρι δεν την διαδέχτηκε η Νέμεσις; (και για τους ηγέτες και για τους λαούς τους)
Και ακόμη μήπως τέτοια γεγονότα όταν συμβαίνουν εδώ δίπλα στο σπίτι μας, στη θάλασσα μας δεν αξίζει να τα θυμόμαστε να τα αναδεικνύουμε με κάθε τρόπο προς παραδειγματισμό στις νεότερες γενιές;
ΓΙΩΡΓΟΣ Π. ΙΑΤΡΟΥ
ΥΓ. Με τον προσωρινό τίτλο “Oria Perduti Si, Dimenticcati no” ξεκίνησε ένα ντοκιμαντέρ με αφορμή την ιστορία και τις εκδηλώσεις μνήμης του ναυαγίου. Ευελπιστούμε να τελειώσει με την βοήθεια όλων. Ακόμα το περιοδικό «ΙΣΤΟΡΙΑ» σ’ ένα από επόμενα τεύχη του ετοιμάζει μια εκτενή δημοσιογραφική έρευνα για το Oria.
Για την εκδήλωση μνήμης της 15ης Ιουλίου 2012 ευχαριστούμε τους ιδιοκτήτες των σκαφών (Ορνεράκη, Κωνσταντέλλο, Παπουτσή) και το ιχθυοτροφείο «Καστελόριζο»