Το «Ημερολόγιο Θυσιών του Θορικού», η επιγραφή που είχε πέσει «θύμα» αρχαιοκαπηλείας και εκτίθεται πλέον στη μόνιμη έκθεση του Επιγραφικού Μουσείου παρουσιάζεται σήμερα στο Επιγραφικό Μουσείο (18:00μμ).
Το κείμενο της επιγραφής, το οποίο βρέθηκε στην ευρύτερη περιοχή της Κερατέας, ήταν γνωστό από τη δεκαετία του 1960, αλλά το μνημείο, προφανώς αποτέλεσμα αρχαιοκαπηλικής δραστηριότητας, δεν είχε δει κανείς μέχρι την αγορά του από το Μουσείο Γκετί, το 1979.
Η στήλη φέρει κείμενο και στις τρεις πλευρές της, την κύρια όψη και τις δύο πλαϊνές. Πρόκειται για ημερολόγιο θυσιών και εορτών που τελούνταν στον Θορικό, στη ΝΑ Αττική, προς τιμήν θεοτήτων και τοπικών ηρώων. Χρονολογείται στο 430 - 420 π.Χ.
Η επιγραφή αποτελείται από 65 στίχους. Το κείμενο είναι ελλιπές κατά το άνω αριστερό τμήμα του. Συγκαταλέγεται στα πολύ σημαντικά κείμενα του είδους της. Η επιγραφή επεστράφη στην Ελλάδα από το Μουσείο Γκετί.
Η στήλη του «Ημερολογίου θυσιών του Θορικού», που επεστράφη στην Ελλάδα από το Μουσείο Γκετί και εκτίθεται πλέον στη μόνιμη έκθεση του Επιγραφικού Μουσείου, δεν είναι μια τυχαία αρχαία επιγραφή. Είναι ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον και σημαντικό κείμενο για τη θρησκευτική ιστορία και τις τελετές που πραγματοποιούνταν σε συγκεκριμένο χώρο της Αττικής, στο Θορικό, αλλά και ένα αντικείμενο με βαρύνουσα σημασία για την τεκμηρίωση της αρχαιότητας.
Γι’ αυτό και η επίσημη παρουσίασή του, στο Επιγραφικό Μουσείο, όπου και εκτίθεται, ήταν πολύ σημαντική, τόσο για την επιστήμη της αρχαιολογίας -μια επιγραφή έχει πάντα ιδιαίτερη σημασία- όσο και για την πάταξη της αρχαιοκαπηλίας, καθώς οι συντονισμένες προσπάθειες των αρμόδιων διευθύνσεων του υπουργείου Πολιτισμού, του Υπουργείου Εξωτερικών και άλλων φορέων φαίνεται ότι αποδίδουν πλέον αρκετούς καρπούς.
«Από το 2009 που ουσιαστικά ξεκίνησε η λειτουργία της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών ολοκληρώθηκαν 17 υποθέσεις επαναπατρισμού, αντιμετωπίστηκαν 51 κλοπές και διεκπεραιώθηκαν 144 υποθέσεις κατασχέσεων πολιτιστικών αγαθών. Την τελευταία διετία, με ιδιαίτερη επιμονή, γίνεται έλεγχος σε καθημερινή βάση των οίκων δημοπρασιών στο εξωτερικό, καθώς και οι πλέον αξιόπιστοι και διάσημοι οίκοι είναι δυνατόν να επιχειρήσουν την πώληση κλαπέντων αγαθών, με ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Επίσης, πραγματοποιείται άμεση ενημέρωση της διεθνούς κοινότητας μέσω της ανάρτησης φωτογραφιών στο διαδικτυακό τόπο της Ιντερπόλ, ενώ καταβάλλεται προσπάθεια για την οικοδόμηση ενός πλαισίου διμερών σχέσεων με κράτη και οργανισμούς με σκοπό τη δημιουργία ενός δικτύου κατά της αρχαιοκαπηλίας»δήλωσε η Σουζάνα Χούλια-Καπελώνη, προϊσταμένη της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών του ΥΠΑΙΘΠΑ, επισημαίνοντας ότι θα υπάρξουν σύντομα κι άλλες «επιστροφές» πολιτιστικών αγαθών.
«Σε ένα μοναδικό μουσείο, με τεράστιο πλούτο επιγραφών, θεωρούμε πραγματικά ότι είναι εξαιρετικής σημασίας η προσθήκη μιας επιγραφής και μάλιστα τέτοιας ποιότητας και σημασίας. Παράλληλα, μέσα από τη διεκδίκηση της επιγραφής αυτής, αλλά και του θραύσματος από την επιτύμβια στήλη που ανήκει στο Μουσείο Κανελλοπούλου, προέκυψε αυτό που έπρεπε να είχε γίνει κάποιο καιρό πριν, δηλαδή ένα πλαίσιο συνεργασίας του Υπουργείου Πολιτισμού με το μουσείο Γκετί. Ένα μουσείο που όλοι γνωρίζουμε το βεβαρυμμένο “βιογραφικό” του για διάφορα από τα αποκτήματά του, παρόλα αυτά όμως δεν παύει να είναι ένα πολύ σημαντικό μουσείο και να προβάλλει με έναν ξεχωριστό δικό του τρόπο τις ελληνικές και άλλες αρχαιότητες» ανέφερε, μεταξύ άλλων, η γενική γραμματέας του ΥΠΑΙΘΠΑ, Λίνα Μενδώνη.
Στο ημερολόγιο των θυσιών του Θορικού, που χρονολογείται πριν από το 420 π. Χ., αναγράφονται οι θυσίες που έπρεπε να τελούνται κατά μήνα, καθώς και οι κανόνες για το είδος (πρόβατο, χοίρο, αμνό, τράγο κ.λπ.), την ηλικία (π.χ. ώριμο ζώο, αίγα μικρής ηλικίας, που δεν έχει βγάλει ακόμα δόντια), το χρώμα και το φύλο του θύματος ή την τιμή του. Σε μερικές περιπτώσεις ορίζεται και η ακριβής ημέρα για την τέλεση των θυσιών, που γίνονταν προς τιμήν διαφόρων θεών, όπως η Αθηνά, ο Απόλλων, η Κουροτρόφος, ο Ζευς Μειλίχιος, η Ήρα, ο Διόνυσος, η ‘Αρτεμις και η Δήμητρα, η οποία σύμφωνα με κάποιο μύθο έφτασε στην Αττική μέσω του Θορικού.
Επίσης, γίνονταν και εορτές προς τιμήν των Διοσκούρων, της Ελένης του Ηρακλή και της Αλκμήνης, καθώς και τοπικών ηρώων, όπως ο Κέφαλος και η σύζυγός του Πρόκρις, κόρης του Ερεχθέως, που ζούσαν στην περιοχή ή ο τοπικός ήρωας Θορικός.
Το μνημείο, που σε δεύτερη χρήση μετατράπηκε σε κατώφλι, με αποτέλεσμα να κοπεί το άνω αριστερό τμήμα του, ενώ το δεξί που είχε σπάσει είναι σήμερα κολλημένο, συνοδεύει μια ξεχωριστή «νεότερη» ιστορία. Μέχρι το 1979, οπότε η επιγραφή εμφανίστηκε ως απόκτημα του αμερικανικού μουσείου, πολλοί είχαν ακούσει, αλλά κανείς από τους μελετητές δεν την είχε δει.
Ο Αμερικανός αρχαιολόγος Ευγένιος Βάντερπουλ είχε μελετήσει από το 1975 αντίγραφό της που έγινε από κάποιον άγνωστο κάτοικο της Κερατέας, το οποίο δόθηκε σε φοιτητή της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών την άνοιξη του 1960, αλλά χωρίς να την έχει δει. Ο Γερμανός αρχαιολόγος G. Dunst, το 1977, κατόρθωσε να μελετήσει ένα πιο πλήρες αντίγραφο της στήλης, χωρίς ωστόσο να την έχει αντικρίσει κι αυτός.
Οι προσπάθειες ανάκτησης του σημαντικού ενεπίγραφου μνημείου ξεκίνησαν το 2006, όταν το Επιγραφικό Μουσείο ζήτησε με υπόμνημά του προς τη Διεύθυνση Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού να εξετασθεί η δυνατότητα επιστροφής του. Η συμφωνία μεταξύ ελληνικής πλευράς και αμερικανικού μουσείου ως προς την επιστροφή του «Ημερολογίου των θυσιών του Θορικού», καθώς και δύο τμημάτων ενός επιτύμβιου ανάγλυφου του 5ου αι. π. Χ., έγινε τον Σεπτέμβριο του 2011. Και τα δύο μνημεία επιστράφηκαν στην Ελλάδα τον Μάρτιο του 2012. [Ελ. Μάρκου, Κέρδος]
