Πριν από χρόνια, ο Μίκης θεοδωράκης έλεγε χαριτολογώντας προς μια ομάδα δημοσιογράφων: «Ποιοι πόνοι του έρωτα! Οταν φάγαμε το πρώτο ξύλο καταλάβαμε τι θα πει πόνος».
Το μαρτυρικό νησί με τα μισογκρεμισμένα, πλέον, κτήρια που ακόμα στοιχειώνουν οι εφιαλτικές μνήμες από τα χρόνια της εξορίας και των βασανιστηρίωνΟ συνθέτης μεταφέρθηκε στη Μακρόνησο από την Ικαρία το φθινόπωρο του 1948. Μετά τη «δοκιμασία», όπως τη χαρακτηρίζει ο ίδιος, στα τέλη του Μάρτη 1949 διακομίστηκε στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο, όπου έμεινε δύο μήνες. Αρχές Ιουνίου επέστρεψε στο κολαστήριο. Αρχές Αυγούστου μεταφέρθηκε με φορείο στο χωριό του, τον Γαλατά Χανίων, λόγω μιας νέας σκληρότερης «δοκιμασίας».
Δοκιμασία σήμαινε: να τον θάψουν καθιστό σ' έναν τάφο, ρίχνοντας πάνω χώμα και βαριές πέτρες ώστε να μην μπορεί να κινηθεί. Και να του επιτεθούν οι αρουραίοι, που άρχισαν να τον δαγκώνουν ενώ εκείνος το μόνο που μπορούσε να κάνει για να τους αποκρούσει ήταν να σείει το κεφάλι του. Οι βασανιστές του τον είχαν αφήσει μόνο του και με τις κραυγές του μια περίπολος τον άκουσε. Τον ξέθαψαν γλιτώνοντάς τον, όμως οι βασανιστές του επέστρεψαν, τον πήγαν στη θάλασσα, άρχισαν να τον βαράνε, όπου αίφνης -όπως θυμάται ο ίδιος- κάτι έσπασε μέσα του και το αίμα άρχισε να βγαίνει ορμητικό από το στόμα του, τόσο που φοβήθηκαν οι άλλοι πως τον σκότωσαν και τον παράτησαν.
Δοκιμασία σήμαινε: το ατελείωτο ξύλο με τα μπαμπού, το να σε σπάνε στο ξύλο κι ενώ το αίμα βγαίνει με βία από το στόμα να χοροπηδάνε με τις αρβύλες πάνω στο στήθος σου.
Δοκιμασία σήμαινε: να σου βγάλουν το γόνατο από το δεξί σου πόδι. «Ηταν ο μεγαλύτερος πόνος που έχω ζήσει στη ζωή μου. Λιποθύμησα για ώρες», σχολιάζει ο ίδιος.
Για την επάνοδό του σε συνθήκες ελευθερίας στη Μακρόνησο, λέει ο Μίκης: «Ηταν μια ψυχική δοκιμασία, που δεν θέλω ούτε να τη σκεφτώ».
Και τέλος στο ερώτημα αν μια θεατρική παράσταση μπορεί να εξαγνίσει έναν τόπο μαρτυρίου, θ' απαντήσει: «Ισως μόνο μια ατομική βόμβα».
Χαρτί τουαλέτας έγιναν οι.... παρτιτούρες
Ο ΜΙΚΗΣ άρχισε να σχεδιάζει την Πρώτη Συμφωνία όντας εξόριστος στην Ικαρία. Μετά το 1949 όμως μεταφέρθηκε στη Μακρόνησο. Αφηγείται ο ίδιος:
Ο Μίκης Θεοδωράκης με συνεξόριστους συντρόφους του«Στη Μακρόνησο χάθηκαν όλα τα αντίγραφα, γιατί εκεί απαγορευόταν να έχουμε γραφτά. Και τα 'χανε πάρει όλα, τα είχανε βάλει κάτω στην παραλία, φύσηξε μια μέρα μια άλλη θύελλα, άνοιξε τα μπαούλα, πήρε τις νότες μου όλες ο άνεμος, γέμισαν τα συρματοπλέγματα με νότες και ένας παλιός συναγωνιστής φαίνεται ότι είχε χρησιμοποιήσει αυτό για το αποχωρητήριο. Αλλά είδε ότι είναι νότες, το φύλαξε και μετά από καιρό μού το 'στειλε και μου λέει: "Με συγχωρείς που είναι λίγο λερωμένο, αλλά εκείνη τη στιγμή δεν είχα τίποτ' άλλο και πήρα τις νότες σου και στις στέλνω πίσω"... Θυμάμαι είχα τότε ένα έργο του Σοστακόβιτς κι αποσπάσματα από την Πρώτη Συμφωνία και πήγαμε στη σκηνή των στρατηγών. Ηταν εκεί ο Σαράφης, ήταν ο Μάντακας, ο Ηλιού, ο Αυγερόπουλος κι εκεί με μια μικρή ορχήστρα έδωσα τα πρώτα αποσπάσματα της Πρώτης».
Ετρεχε και στην εξορία
Ο ΒΕΓΓΟΣ ήταν όπως πάντα, κατά τις αφηγήσεις των συντρόφων του. Μανιώδης με την καθαριότητα, δεν είχαν να πιουν νερό κι αυτός κοίταζε πώς να ξεσκονίσει και να γυρίσει τις τσέπες του ανάποδα και να τις τινάξει μην έχουν μέσα χνούδι.
Εννοείται τσέπες αμεταχείριστες, παρθένες, γιατί δεν είχαν δα να βάλουν κάτι μέσα. Στους πολλούς τον γνώρισε ο Γιάννης Γκούμας, που τον σύστησε λέγοντας πως είχε έρθει ένα γειτονάκι του που είχε μεγάλη πλάκα.
Πρόσθεσε ακόμα ότι ο Θανάσης ήθελε να γίνει ηθοποιός και πως έπρεπε να του βρίσκουν ψωμί γιατί δεν χόρταινε με τίποτα. Κι έτσι ό,τι περίσσευε από του καθενός την κουραμάνα, το έδιναν στον Βέγγο. Ο οποίος ήταν αεικίνητος, πρωταθλητής ανώμαλου δρόμου στη Μακρόνησο, έκανε το νησί πάνω-κάτω τρέχοντας. Δεν κάπνιζε κιόλας, όπως οι περισσότεροι. Τα πακέτα τα μικρά τότε είχαν 11 τσιγάρα και τα μεγάλα 22. Η Φρειδερίκη έκοψε ένα τσιγάρο από τα μικρά και δύο από τα μεγάλα, για να τα δίνουν τζάμπα στο στρατό. Και μέχρι να φτιάξουν καινούργια πακέτα, έβαζαν στα υπάρχοντα τυλιγμένο μέσα ένα χαρτονάκι για να μην κουνιούνται τα τσιγάρα. Οι έγκλειστοι φαντάροι έπαιρναν καθημερινά τα δέκα τσιγάρα που μοίραζαν σε όλους τους στρατιώτες. Ο Βέγγος τούς μοίραζε τα δικά του με αντάλλαγμα ψωμί.
Γλυκιά... σωτηρία
ΤΟΥΣ είχαν σαπίσει στο ξύλο. Βογγητά ακούγονταν παντού στο νησί, έτσι όπως τους κυνηγούσαν κι αυτοί άτακτα έτρεχαν προσπαθώντας να γλιτώσουν.
Οι φίλοι Μάνος Κατράκης, Γιάννης Ρίτσος, Μάνθος Κέτσης, το 1949 ή 1950 στη ΜακρόνησοΜια νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου ήταν, όπως την αφηγείτο ο Μάνος Κατράκης, ο οποίος ξέφυγε μ' έναν ακόμα συναγωνιστή και βρέθηκαν σ' ένα ύψωμα. Ο άλλος, ένας γιατρός, βρισκόταν σε κατάσταση σοκ και ούρλιαζε ξανά και ξανά: «Δολοφόνοι». Ηταν θέμα χρόνου να τους ακούσουν οι βασανιστές και ο Μάνος, μη έχοντας άλλη λύση, έβγαλε από την τσέπη του ένα κομμάτι σοκολάτα που του είχε στείλει σε δέμα η μάνα του και μπούκωσε το γιατρό. Τα έχασε εκείνος, γλυκάθηκε, έπεσε η φωνή του, αλλά εξακολουθούσε έστω και μουρμουριστά να επαναλαμβάνει: «Δολοφόνοι, δολοφόνοι...».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Τάσος Ζωγράφος «Σκηνικό ζωής», εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα. Γιάννης Ρίτσος «Αυτοβιογραφία» από τον Γιώργο και την Ηρώ Σγουράκη, «Αρχείο Κρήτης». Μίκης Θεοδωράκης «Κινηματογραφική αυτοβιογραφία» από τον Γιώργο και την Ηρώ Σγουράκη, «Αρχείο Κρήτης».
Βραδιά μνήμης στο κολαστήριο
Η ΓΕΜΑΤΗ ΜΝΗΜΕΣ μουσική παράσταση «Μίκης Θεοδωράκης - Ποιος τη ζωή μου...» στη Μακρόνησο είναι δωρεάν, με δελτία προτεραιότητας που θα διατίθενται στα ταμεία του Θεάτρου Badminton, από την Κέα και από το Δημαρχείο Λαυρίου. Ο συνολικός αριθμός δελτίων που θα διατεθούν είναι 2.000.
Η παράσταση θα δοθεί στις 14 Σεπτεμβρίου, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, κοντά στο λιμανάκι της Μακρονήσου και συγκεκριμένα μπροστά από το κτήριο των «Αρτοκλιβάνων». Για κάθε δελτίο καταβάλλεται το ποσό των 12 ευρώ, που αντιστοιχεί στην ακτοπλοϊκή μεταφορά από Λαύριο προς Μακρόνησο και επιστροφή.
Για την καλύτερη εξυπηρέτηση των θεατών θα υπάρχουν έκτακτα δρομολόγια του ΚΤΕΛ. Οι ενδιαφερόμενοι θα μπορούν να επικοινωνήσουν με το ΚΤΕΛ Νομού Αττικής από τις 9 π.μ. έως 4 μ.μ. στο τηλέφωνο 6975 889330, υπόψη κ. Καρκαβά, προκειμένου να κλείσουν θέσεις για τη μετάβασή τους στο Λαύριο.
Πριν και μετά την παράσταση θα προβληθούν βίντεο σχετικά με την ιστορία της Μακρονήσου, ενώ θα ακούγονται εκτελέσεις έργων του Μίκη Θεοδωράκη. Στο χώρο της Μακρονήσου θα υπάρχουν ειδικά διαμορφωμένοι χώροι για την παροχή νερού, αναψυκτικών, σάντουιτς κ.ά. Θα λειτουργεί επίσης μικρό ιατρείο στο καταφύγιο του Κυνηγετικού Συλλόγου Λαυρίου, στο οποίο θα υπάρχει κινητή ιατρική μονάδα αποτελούμενη από εθελοντές του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, καθώς και ταχύπλοο σκάφος για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών.
Διαβάστε σχετικά:
Η ΓΕΜΑΤΗ ΜΝΗΜΕΣ μουσική παράσταση «Μίκης Θεοδωράκης - Ποιος τη ζωή μου...» στη Μακρόνησο είναι δωρεάν, με δελτία προτεραιότητας που θα διατίθενται στα ταμεία του Θεάτρου Badminton, από την Κέα και απ…
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΜΑΚΡΟΝΗΣΟ ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ «ΠΟΙΟΣ ΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ…» ΣΑΒΒΑΤΟ 14 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 Στη Μακρόνησο, ένα χώρο ιστορικής μνήμης, πέφτει η αυλαία για την καλοκαιρινή περιοδ…
