 |
| Απεργοί μεταλλωρύχοι στο Λαύριο, την άνοιξη του 1896 |
Σε μια αναλαμπή της ιστορικής μνήμης, ήρθαν και σφηνώθηκαν στο μυαλό γεγονότα που συνέβησαν στο Λαύριο του 1896. Ο συνειρμός αναπόφευκτος. Οπως και ο παραλληλισμός με τα διαδραματιζόμενα στις Σκουριές της Χαλκιδικής.
Ο λόγος για τα μεταλλεία της Λαυρεωτικής, που έζησαν ένδοξες στιγμές ήδη από την αρχαιότητα. Σε μια απέραντη έκταση, σπαρμένη στοές και εργαστήρια επεξεργασίας μετάλλων, χιλιάδες δούλοι εργάζονταν για την παραγωγή του αργυρούχου μολύβδου, συμβάλλοντας σημαντικά και ποικιλοτρόπως στην οικονομία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Οταν κάποτε οι δούλοι αυτοί εξεγέρθηκαν, τα μεταλλεία πήραν την κατιούσα.
Κατά τους νεότερους χρόνους, και πιο συγκεκριμένα στις αρχές της δεκαετίας του 1860, εμφανίζεται επενδυτικό ενδιαφέρον για την περιοχή. Μια εταιρεία ευρωπαϊκών συμφερόντων (γαλλικών και ιταλικών κυρίως) αναλαμβάνει την επαναλειτουργία των μεταλλείων. Κόσμος έρχεται για να εργαστεί, στήνονται οι πρώτοι οικισμοί και κάπως έτσι δημιουργείται το νεότερο Λαύριο.
Την άνοιξη του 1896, η επιχείρηση (Γαλλική Εταιρεία) καλείται να διαχειριστεί την πρώτη μεγάλη και σοβαρή απεργία. Οι συνθήκες δουλειάς κρίνονται από εξαιρετικά δύσκολες ώς απάνθρωπες. Οι στοές των μεταλλείων λειτουργούν όλο το εικοσιτετράωρο. Οι υπόγειοι εργάτες εναλλάσσονται ανά οκτώ ώρες. Η αμοιβή τους είναι πολύ χαμηλή. Το μεγαλύτερο μέρος της καρπώνονται οι μεσάζοντες, οι εργολάβοι. Οι τραυματισμοί και οι θάνατοι λόγω επικινδυνότητας, καθημερινό φαινόμενο. Τα σπίτια τους, πρόχειρες καλύβες. Ο εφοδιασμός με είδη πρώτης ανάγκης, περιπέτεια και η διαβίωση για τις οικογένειές τους, δοκιμασία.
Η απεργία θα διαρκέσει περί τις είκοσι ημέρες, 7-24 Απριλίου. Οι απεργοί θα αξιώσουν από τη Γαλλική Εταιρεία να αναλάβει υποχρεώσεις απέναντί τους, εφ' όσον ήταν εκείνη που τους έφερε στο Λαύριο. Πρώτα απ' όλα, θα απαιτήσουν την αύξηση των ημερομισθίων τους και την κατάργηση της μεσολάβησης τρίτων, θα ζητήσουν έπειτα την ανέγερση κατοικιών, τη δημιουργία ιατρείου, καθώς και μπακάλικου, προκειμένου να προμηθεύονται τα απαραίτητα.
Η απάντηση της Εταιρείας υπήρξε σκληρή και δυναμική. Η διοίκησή της ζήτησε τη συνδρομή της αστυνομίας, με αποτέλεσμα δύο εργάτες να σκοτωθούν από τα πυρά των ανδρών των αρχών ασφαλείας και αρκετοί άλλοι να τραυματιστούν. Το επεισόδιο όξυνε ακόμη περισσότερο τα πνεύματα. Οι απεργοί εξαγριώθηκαν και οι συμπλοκές γενικεύτηκαν. Τα «μεγάλα κεφάλια» της Εταιρείας φυγαδεύτηκαν όπως όπως, για να γλιτώσουν το λιντσάρισμα. Οι εργάτες τοποθέτησαν δυναμίτη σε κτήρια και εγκαταστάσεις της Γαλλικής Εταιρείας και τα ανατίναξαν. Περίπου 15 από αυτούς συνελήφθησαν και παραπέμφθηκαν σε δίκη, η οποία έγινε στα τέλη του έτους. Το δικαστήριο ωστόσο εξέδωσε αθωωτική απόφαση...
Σε πρακτικό επίπεδο, η απεργία του 1896, λίγα απέδωσε. Τα μεταλλεία ξανάνοιξαν και συνέχισαν να προσφέρουν εργασία με τους ίδιους όρους. Προς αποφυγή παρόμοιων εξεγέρσεων στο μέλλον, η επίσημη πολιτεία, συντασσόμενη στο πλευρό της Εταιρείας, θεώρησε σκόπιμη τη μόνιμη εγκατάσταση στρατιωτικού σώματος στο σημείο. Οι μεταλλωρύχοι στο εξής θα δούλευαν υπό επιτήρηση.
Το Λαύριο έχει συνδεθεί με τη βιομηχανική ανάπτυξη της χώρας, την επιχειρηματική, εγχώρια και ξένη, δραστηριότητα, αλλά και τους αγώνες του εργατικού κινήματος. Ο πληθυσμός του υπέστη αρκετές φορές τη βία των «επενδύσεων». Οι επενδύσεις δεν είναι αυτοσκοπός. Αξιολογούνται και κρίνονται. Δεν αρκεί η προσφορά θέσεων εργασίας για να χαρακτηριστεί μία επένδυση κοινωνικά ωφέλιμη. Συνυπολογίζονται κι άλλοι παράγοντες: το είδος, η ποιότητα της εργασίας, οι επιπτώσεις στο περιβάλλον κ.ά. Εκατό χρόνια μετά τη λαυρεωτική απεργία του 1896, συζητάμε τα ίδια πράγματα. Εχουμε ακόμα πολύ δρόμο να διανύσουμε μέχρι να απαλλαγούμε από το σύνδρομο της μπανανίας...
ΜΑΡΙΑ ΣΑΜΠΑΤΑΚΑΚΗ
