• ΠΡΟΣΦΑΤΑ

    Μαρτίου 01, 2016

    Λαύριο: Γη από ασήμι


    Η καρδιά της ελληνικής βιομηχανικής επανάστασης. Ο ορυκτός πλούτος του Λαυρίου. Η ασημένια και απόκρυφη ομορφιά της Αττικής. Η ιστορία που έλαμψε απ' το σκοτάδι, απ' τις στοές που βασιλεύουν στα έγκατα της γης.




    Χρυσή τη νύχτα η Γαλλική Σκάλα του λιμανιού - απομεινάρι των παραθαλάσσιων εγκαταστάσεων του 1888 και σήμα κατατεθέν του Λαυρίου

    Είναι το Λαύριο του σήμερα με το επιβατικό λιμάνι για Τζιά και Κύθνο -το δεύτερο μεγαλύτερο μετά τον Πειραιά-, με τις λάντζες για τη Μακρόνησο, τα ψαράδικα που τροφοδοτούν την εγχώρια ψαραγορά και το Κερατσίνι. Είναι το Λαύριο της αρχαιότητας· με το θέατρο του Θορικού, τα αρχαία «πλυντήρια», τα αργυρομολυβδούχα κοιτασμάτα του Εθνικού Δρυμού Σουνίου και τις υπόγειες στοές που όρισαν το μεγαλείο της πόλης-κράτους των Αθηνών.

    Είναι η εργατούπολη της Νεότερης Ελλάδος. Η πρώτη και μεγαλύτερη βιομηχανία της χώρας. Με τα νεοκλασικά, τα φουγάρα, τις χειροπιαστές μνήμες ενός εκ των σπουδαιότερων μεταλλευτικών κέντρων παγκοσμίως.


    Οι βάσεις των λιθόχτιστων καμινάδων της Ελληνικής Εταιρείας



    Να είμαστε ειλικρινείς. Η ομορφιά του Λαυρίου δεν αφοπλίζει. Εκ πρώτης όψεως ίσως και να μην αναγνωρίζεται εύκολα· είναι όμως εκεί. Στη σκουριασμένη Γαλλική Σκάλα που διευκόλυνε τη μεταφορά των μεταλλευμάτων στα πλοία, στις καμινάδες και τους υπέρμετρους αγωγούς που σκαρφάλωναν στις παρυφές της πόλης (και έδιωχναν μακριά τους βλαβερούς καπνούς), στους σωρούς των «αρχαίων σκωριών» (τα άψυχα μεταλλουργικά κατάλοιπα που σήμαναν τη γένεση της σύγχρονης πόλης), στο Τεχνολογικό Πάρκο (πρώην εγκαταστάσεις της Γαλλικής Εταιρείας) που ξαναζεί ως πολυχώρος τέχνης και πολιτισμού, στα χαμηλόσπιτα του Κυπριανού - τις πρώτες εργατικές κατοικίες της Ελλάδας.

    Σε ό,τι έχει απομείνει από το φοινικόδασος, στις μουσικές που ηχούσαν προς τέρψιν των εργαζομένων στις αίθουσες της «Ευτέρπης», στα ορυκτολογικά μουσεία Λαυρίου και Καμάριζας (μεταλλοπλύσιο και φρέαρ Σερπιέρι αντίστοιχα), στην πλατεία του ρολογιού (θυρωρείο τότε), σήμα κατατεθέν της πολύβουης μαρίνας.

    Το ρολόι, πρώην θυρωρείο της πολύβουης μαρίνας
    %IMAGEALT%
    Ο,τι αντικρίζεις προήλθε από τον πλούτο της γης. Από τα κούφια βουνά που σε περικλείουν. Από την έκρηξη της βαριάς βιομηχανίας. Πώς γίνεται όταν παίζεις ένα παιχνίδι θησαυρού; Σε κάθε βήμα ξεδιπλώνεις και μια πτυχή της Ιστορίας.


    Εποχές του αργυρού
    Το ασήμι του Λαυρίου εξασφάλισε την αιώνια φήμη της αθηναϊκής δημοκρατίας, την εδραίωσε ως απόλυτη δύναμη. Η παρότρυνση του Θεμιστοκλή να χρησιμοποιηθούν τα εισοδήματα των ορυχείων για τη χρηματοδότηση του αθηναϊκού στόλου τους κατέστησε παντοδύναμους – στη ναυμαχία της Σαλαμίνας οι αθηναϊκές τριήρεις πέτυχαν τη συντριβή των Περσών.

    Με βάση το ασήμι κόβονται οι «λαυρεωτικές γλαύκες». Από τα προϊστορικά χρόνια έως τον 6ο π.Χ. αι., στο 120 τ.χλμ. «τρίγωνο» που ξεκινά από τον όρμο Δασκαλειό της Κερατέας και καταλήγει στην Αναβύσσο πνέει ο άνεμος του μεταλλευτικού οργασμού. Και μετά, αιώνες σιγής. Εως το 1860 και την έλευση του μεταλλειολόγου Α. Κορδελλά - εμπνευστή της νέας εποχής. Προέβλεψε την αξιοποίηση των αρχαίων σκουριών, των «εκβολάδων», και από κοινού, με τον Ιταλό J. B. Serpieri, ανέστησαν το Λαύριο.

    Τα επίπεδα και ελικοειδή αρχαία πλυντήρια στον Εθνικό Δρυμό Σουνίου· ο αρχαίος τρόπος καθαρισμού και επεξεργασίας των μεταλλευμάτων
    %IMAGEALT%
    Το 1864 ιδρύεται η ιταλογαλλική «Hilarion Roux et Cie». Προκύπτει το Λαυρεωτικό ζήτημα (σύγκρουση με το ελληνικό κράτος) και ορίζεται η Ελληνική Εταιρεία (1873-1917). Το 1875 συστήνεται η μακροβιότερη, η Γαλλική – δραστηριοποιείται έως το 1981. Μέσα σε λίγα χρόνια δημιουργείται από το μηδέν μια κοινωνία ικανή να στεγάσει χιλιάδες εργάτες, εκεί που έως τότε δεν υπήρχε τίποτα.

    Οι δούλοι των αρχαίων χρόνων μετουσιώνονται σε εργατικά χέρια που συρρέουν από όλες τις γωνιές της γης: Ισπανοί, Γάλλοι, Ιταλοί, Ελληνες που διψούν για μεροκάματα καταφθάνουν κατά κύματα απ' όλη τη χώρα. Τα ονόματα στις γειτονιές δηλώνουν την προέλευση: τα ιταλικά, τα σαντορινέικα, τα σπανιόλικα, τα αρμένικα. Σύλλογοι Πόντιων, Μακεδόνων, Θεσσαλών. Σπίτια, μαγαζιά, φαρμακεία, σχολεία στεγάζουν τις ανάγκες 8.500 μεταλλωρύχων, μεταλλουργών και μηχανικών – οι εγκαταστάσεις της Γαλλικής Εταιρείας αγγίζουν τα 45.000 τ.μ.

    Πλούσιες οι βιομηχανικές μνήμες στα ενδότερα του Τεχνολογικού Πάρκου
    %IMAGEALT%
    Και παράλληλα, οι τεχνολογικές καινοτομίες δεν έχουν τελειωμό. Το 1880, στο Λαύριο, γίνεται χρήση τηλεφώνου και ηλεκτρικών λαμπτήρων- για πρώτη φορά στην Ελλάδα! Το 1885 μπαίνει σε λειτουργία ο Αττικός Σιδηρόδρομος, από την Κηφισιά έως το Λαύριο βρυχάται το «Θηρίο». Στα ανοιχτά της πόλης προσαράζουν ατμόπλοια από τη Γαλλία, την Αγγλία, την Ολλανδία, απ' όλη τη γη, στο λιμάνι έχουν την έδρα τους 7 προξενεία ευρωπαϊκών κρατών.

    Ο εργατικός συνοικισμός του 1867 μετουσιώνεται σε πόλη των 10.000 κατοίκων. Οι εταιρείες είναι υπεύθυνες για τη λειτουργία της, τις λιμενικές εγκαταστάσεις, τη σωστή εξόρυξη, τη διαλογή των μεταλλευμάτων, τα πάντα. Ωσπου η πτώση της τιμής του μολύβδου και ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος σηματοδοτούν την αρχή του τέλους. Στα μέσα του 1950 η μεταλλουργία φθίνει. Απ' το '80 και έπειτα αποβιομηχανοποιείται όλη η Ελλάδα. Και ξανά, σιγή...

    Κάπως έτσι φτάνουμε στο σήμερα. 50 χλμ. μακριά από την Αθήνα να περιηγούμαστε σε ένα υπαίθριο βιομηχανικό μουσείο. Ο,τι και αν συναντάς στο Λαύριο πλέον ξέρεις, κάποτε είχε άλλη λειτουργία. Το δημαρχείο ήταν η οικία Σερπιέρι, ο σύλλογος Μακεδόνων, ο σιδηροδρομικός σταθμός κ.ο.κ. Στα 80 αποκατεστημένα στρέμματα του Τεχνολογικού Πάρκου (από τα 445 που περιελάμβαναν τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας, τα κτίρια διοίκησης, το μηχανουργείο, τα καμίνια, το «ρολόι» που φιλοξενούσε τους γεωλόγους κλπ.) καταστρώνεις ένα ταξίδι στη βιομηχανική κληρονομιά της Λαυρεωτικής.

    Πλέον συναντάς εταιρείες που εξειδικεύονται στην τεχνολογία, τα εργαστήρια του Μετσόβιου Πολυτεχνείου, το Βιοτεχνικό Εκπαιδευτικό Μουσείο και Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, έναν αληθινό παράδεισο για εκδηλώσεις, συνέδρια, ημερίδες, τηλεοπτικά γυρίσματα, ξεναγήσεις. Μαθαίνεις πως τα δύο μεταλλευτικά κέντρα εντοπίζονται στην Πλάκα και την Καμάριζα (τον σημερινό Αγιο Κωνσταντίνο).

    Θα φτάσεις και εκεί. Αν όχι για το ορυκτολογικό της Μουσείο (μνημείο από μόνο του, αλλά φιλοξενεί και 100 διαφορετικά εκθέματα από το πλούσιο υπέδαφος), τότε για να δεις το «Παρόν», την είσοδο των παλιών μεταλλωρύχων στις 80 χλμ. στοές, τις τρύπες ανάμεσα στα δέντρα στο «έξι», για να αντιληφθείς, ιδίοις όμμασι, πως όποια πέτρα κι αν σηκώσεις θα κρύβει μέσα της ψήγματα αργύρου...

    Το αρχαιότερο στην Ελλάδα θέατρο του Θορικού και μοναδικό για το ελλειψοειδές του σχήμα
    %IMAGEALT%
    Στον εθνικό δρυμό Σουνίου, με θέα στο Λαύριο, ξεχύνονται οι δαιδαλώδεις διακλαδώσεις προς τα αρχαία εργαστήρια (τα πλυντήρια). Απέναντι απ' το γήπεδο ποδοσφαίρου έρχεσαι αντιμέτωπος με το 70 μ. φυσικό βάραθρο, δικαίως τιτλοφορούμενο ως «Χάος». Συνεχίζεις αν θες, φτάνεις στο Σούνιο, στον Ναό του Ποσειδώνα, στο ιερό ακρωτήρι, στο απόλυτο ηλιοβασίλεμα της Αττικής.

    Ή επιστρέφεις πίσω. Στους αμπελώνες των Μεσογείων, στην εναπομείνασα φρυκτωρία, στον Ιππικό όμιλο. Κακά τα ψέματα, έρχεσαι στο Μαρκόπουλο για να υποκλιθείς στο «Θηρίο», στα βαγόνια που ρίζωσαν στον παλαιό σταθμό, κι ύστερα να ακολουθήσεις τους γλάρους ανατολικά, στο Πόρτο Ράφτη, την Αγία Μαρίνα.

    Εντυπωσιακά τα κατάλοιπα της Γαλλικής Εταιρείας στο Τ.Π.Π.Λ.
    %IMAGEALT%
    Αλλεπάλληλοι κόλποι, παραλίες, ακροβολισμένα πολυβολεία με βλέμμα στη θάλασσα. Από τα εξοχικά των Αθηναίων, πίσω στο Λαύριο, να απολαύσεις τη θέα από την 36 μ. καμινάδα (έναντι της χωματερής), για να ανέβεις στον λόφο του λιμανιού, να αποτυπώσεις το πανόραμα από τις βομβαρδισμένες βάσεις των άλλων δύο (χρεώνεται στους Γερμανούς, καθώς αποτελούσε σημείο αναφοράς για τα αγγλικά αεροπλάνα).

    Να δεις με άλλο μάτι το μνημείο των μεταλλωρύχων, να επισκεφτείς το Αρχαιολογικό Μουσείο, να ψάξεις για τις γραμμές του τρένου που σίγησαν, να αράξεις στον Θορικό. Στα σμιλεμένα μάρμαρα ενός εκ των παλαιότερων σωζόμενων θεάτρων του αρχαίου κόσμου, απ' τις κερκίδες του να αγναντέψεις τη θάλασσα. Κι ύστερα να σκαρφαλώσεις στο ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου με θέα τα φουγάρα της ΔΕΗ.

    Να νιώσεις στο πετσί σου πού βρίσκεσαι, να αναλογιστείς τους άθλους των επώνυμων και ανώνυμων πρωταγωνιστών της επανάστασης της βιομηχανίας. Να καταλήξεις πως ό,τι είναι πλησίον μας δεν το εκτιμάμε. Και μερικά πράγματα χρήζουν εκτιμήσεως. Και θαυμασμού.

    Πηγή
    Κείμενο: Ηλέκτρα Φατούρου
    Φωτογραφίες: Γιώργος Πατρουδάκης, Ηρακλής Μήλας, Δημήτρης Κλεάνθης














    Item Reviewed: Λαύριο: Γη από ασήμι Rating: 5 Reviewed By: forkeratea